Τι χρειάζεται μια κριτική βιβλίου, ώστε να είναι εποικοδομητική για τους άλλους αναγνώστες.

Ξέρετε πως διαβάζω πολύ, αλλά γράφω κιόλας. Ως αναγνώστρια, συχνά ψάχνω να διαβάσω τις απόψεις που έχουν άλλοι αναγνώστες για βιβλία που δεν έχω διαβάσει, αλλά με ενδιαφέρουν. Μέσα από τις κριτικές άλλων, μπορώ να καταλάβω αν το συγκεκριμένο βιβλίο θα μου αρέσει και αν αξίζει τον κόπο να αφιερώσω χρόνο στην ανάγνωσή του.

Έχω διαβάσει πολλές δημοσιεύσεις σε blogs και sites, που ισχυρίζονταν ότι ήταν “κριτικές”, αλλά δε μου πρόσφεραν τίποτα! Αποφάσισα, λοιπόν, να συγκεντρώσω σε μια ανάρτηση τα χαρακτηριστικά που, κατά τη γνώμη μου, συνθέτουν μια ολοκληρωμένη κριτική και πότε πιστεύω ότι η κριτική αυτή είναι βοηθητική για κάποιον άλλο αναγνώστη.

Διαβάστε επίσης: 5 λόγοι που αγαπώ τα βιβλία

Πότε ΔΕΝ είναι βοηθητική;

1. Όταν απλώς αντιγράφει το οπισθόφυλλο ή την περίληψη του βιβλίου

Η αναφορά στην υπόθεση του βιβλίου και μια σύντομη περιγραφή του περιεχομένου του είναι απαραίτητη πριν εκφράσει γνώμη ο αρθρογράφος. Ωστόσο, έχω συναντήσει πολλές “κριτικές” οι οποίες δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα καινούριο, παρά μόνο αναπαράγουν τις 1-2 παραγράφους που υπάρχουν στο οπισθόφυλλο. Κάτι τέτοιο μπορεί να το βρει κανείς σε online βιβλιοπωλεία, σε δελτία τύπου, σε διαφημίσεις, οπουδήποτε στο ίντερνετ με μια γρήγορη αναζήτηση. Την κριτική την αναζητά για να ακούσει γνώμη και όχι απλή περιγραφή.

2. Όταν ο αρθρογράφος περιορίζεται σε ένα “μου άρεσε/δε μου άρεσε”

Έχω διαβάσει πολλές απόψεις και κριτικές βιβλίων που δηλώνουν “ήταν ένα καλό βιβλίο”, “ήταν ένα από τα χειρότερα βιβλία που έχω διαβάσει”, “ήταν βαρετό”, “ήταν υπέροχο”, “με συνεπήρε”. Προφανώς το άτομο που γράφει την κριτική θα διατυπώσει και πρέπει να διατυπώσει κάποιου τέτοιου είδους προτίμηση ή απόρριψη του βιβλίου στο οποίο αναφέρεται. Το να μιλήσει για το ότι του άρεσε ή όχι είναι αυτό ακριβώς που περιμένει να διαβάσει ο άλλος αναγνώστης.

Μία τέτοια λακωνική διατύπωση γούστου, όμως, από μόνη της, δεν είναι καθόλου βοηθητική.

Πρέπει να συνοδεύεται από εξήγηση των λόγων που οδήγησαν σε αυτό το συμπέρασμα.

Γιατί ήταν καλό το βιβλίο; Γιατί δεν ήταν καλό; Γιατί ήταν βαρετό; Γιατί σε συνεπήρε; Αυτό που είναι βαρετό για σένα μπορεί να είναι ενδιαφέρον για μένα, οπότε είναι καλό να αναφέρεις τι ακριβώς σε έκανε να βαρεθείς. Ο ορισμός του “υπέροχου βιβλίου” για σένα μπορεί να μην έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτό που ονομάζω εγώ ωραίο βιβλίο. Πες μου, λοιπόν, τι ήταν αυτό που βρήκες υπέροχο!

3. Όταν ο αρθρογράφος εμμένει μόνο στα θετικά ή μόνο στα αρνητικά

Όταν κάποιος καταγράφει μια άποψη, είναι εύκολο να παρασυρθεί και να μιλήσει μόνο για τα θετικά, αν το αποτέλεσμα του άρεσε ή μόνο για τα αρνητικά, αν το αποτέλεσμα δεν του άρεσε. Επειδή όμως, όπως είπαμε, το τι είναι θετικό και τι αρνητικό για κάθε αναγνώστη ποικίλει, είναι προτιμότερο να γίνεται μια πιο συγκεκριμένη αναφορά στο τι ήταν ευχάριστο ή όχι. Με την προβολή και της άλλης πλευράς, θα καταλάβουν όλοι καλύτερα κατά πόσο τους ταιριάζει ή όχι το βιβλίο.

Πότε είναι βοηθητική;

Αντιστρέφοντας τους παραπάνω όρους, μία κριτική βιβλίου είναι βοηθητική, κατ’ εμέ, όταν περιλαμβάνει 3 βασικά σημεία.

1. Όταν περιλαμβάνει μια ΣΥΝΤΟΜΗ περιγραφή του βιβλίου

Τονίζω το σύντομη, διότι είναι σημαντικό! Αν κάποιος θέλει να διαβάσει κάτι λεπτομερές, δε θα ψάξει κριτική, αλλά αναφορά στο βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο ή το συγγραφέα. Συνήθως, όταν κάποιος αναζητά κριτική, είναι επειδή ήδη ξέρει κάποια πράγματα για το βιβλίο και θέλει να ακούσει γνώμη πάνω σ’ αυτό.

Μια κριτική που αφιερώνει 2 ολόκληρες παραγράφους για περιγραφή της πλοκής και 2 μόνο προτάσεις για διατύπωση γνώμης, δεν είναι ιδιαιτέρως βοηθητική.

2. Όταν ο αρθρογράφος δηλώνει ξεκάθαρα τι του άρεσε και τι όχι

Η λογοτεχνία είναι υποκειμενική. Αυτό που άρεσε σε κάποιον δεν άρεσε σε κάποιον άλλο (έχω μιλήσει πιο αναλυτικά για βιβλία που αγάπησα και, αντιθέτως, για βιβλία που μίσησα) και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η αιτιολόγηση. Δηλώνοντας “μου άρεσε” ή “δε μου άρεσε” δε βοηθάς τον άλλο αναγνώστη! Τι σου άρεσε; Οι αληθοφανείς χαρακτήρες; Τα έντονα συναισθήματα; Η έξυπνη πλοκή; Το δίδαγμα; Αντιθέτως, τι δε σου άρεσε; Οι περιττοί διάλογοι; Ο αργός ρυθμός; Κάποιο κενό στην υπόθεση;

Η κριτική πρέπει να έχει ως στόχο να διαφωτίσει τον άλλο στο αν θα πρέπει ή όχι, κατά τη γνώμη σου, να διαβάσει αυτό το βιβλίο. Αλλά επειδή όλοι μας έχουμε διαφορετικά κριτήρια, πες ποια είναι τα δικά σου!

Είναι σημαντικό να αναφερθούν τα συναισθήματα που προκάλεσε, οι προβληματισμοί, το πώς έκανε τον αναγνώστη να αναθεωρήσει κάποιες απόψεις του, σε ποιο θέμα τον αφύπνισε, τι του θύμισε για τη ζωή, ποια μαθήματα του έδωσε. Τουλάχιστον για μένα, μια βαθύτερη προσέγγιση της λογοτεχνίας και το πώς “μίλησε” ένα βιβλίο στην καρδιά ενός αναγνώστη, το τι άγγιξε μέσα του, είναι τα σημαντικά κομμάτια που περιμένω να ακούσω όταν μου λέει πώς του φάνηκε. Μέσα από αυτό το κανάλι επικοινωνούν και οι αναγνώστες μεταξύ τους!

3. Ολόπλευρη παρουσίαση των δυνατών και αδύναμων σημείων

Σε συνέχεια του προηγούμενου, είναι χρήσιμη η ολοκληρωμένη παρουσίαση των χαρακτηριστικών που ο αρθρογράφος θεωρεί σημαντικά, είτε αυτά ήταν θετικά είτε αρνητικά. Μπορεί να ήταν ένα βιβλίο που γενικά άφησε καλή εντύπωση (για τους ΤΑΔΕ λόγους, που θα αναφέρεις), αλλά αν υπήρχαν μελανά σημεία, αξίζει να αναφερθούν κι αυτά.

Συμπερασματικά…

Πιστεύω ότι μια κριτική βιβλίου, προκείμενου να είναι βοηθητική, δεν πρέπει να περιορίζεται σε μια περιγραφή και μια απλή διατύπωση του αν άρεσε ή όχι. Πρέπει να διατυπώνει γνώμη με επεξηγηματικό τρόπο και αιτιολόγηση, ώστε οι άλλοι αναγνώστες να μπορούν μέσω αυτής να κρίνουν αν το βιβλίο θα ταιριάξει ή όχι στις προτιμήσεις τους.

Επεκτείνοντας αυτές τις σκέψεις, θεωρώ πως κάτι τέτοιο πρέπει να ακολουθείται και όταν η διατύπωση γνώμης γίνεται εν συντομία, όπως πχ σε βαθμολόγηση του βιβλίου στο Goodreads (την παγκόσμια πλατφόρμα βιβλίων), αλλά και σε σχόλια σε κοινωνικά δίκτυα. Ακόμα και σε ένα σύντομο σχόλιο στο Facebook ή στο Instagram, μπορούμε να δώσουμε ένα μικρό στίγμα του τι μας άρεσε ή δε μας άρεσε σε κάποιο ανάγνωσμα.

Ποια είναι η άποψή σας; Τι πρέπει να περιλαμβάνει μια κριτική για να τη θεωρήσετε ολοκληρωμένη και βοηθητική;

Μαρία

Βρείτε τις δικές μου κριτικές βιβλίων και πείτε μου τη γνώμη σας για το τι σας άρεσε!